5 dấu hiệu tinh trùng yếu dễ nhận biết nam giới phải cẩn thận

Tinh trùng yếu là một trong những nguyên nhân gây vô sinh ở nam giới. Tình trạng này xảy ra khi số lượng, chất lượng hoặc khả năng vận động của tinh trùng bị suy giảm. Vậy dấu hiệu tinh trùng yếu là gì? Cách phòng ngừa tinh trùng yếu như thế nào?

Yếu tố xác định tinh trùng mạnh hay yếu

Tinh trùng mạnh hay yếu được thể hiện qua các phương diện sau:

Số lượng tinh trùng (oligozoospermia)

Số lượng tinh trùng thấp là khi có ít hơn 15 triệu tinh trùng trên mỗi ml tinh dịch. Số lượng tinh trùng thấp khiến việc thụ thai tự nhiên trở nên khó khăn hơn nhưng không phải lúc nào cũng gây vô sinh.

Khả năng di chuyển của tinh trùng (asthenozoospermia)

Khả năng vận động của tinh trùng là sự chuyển động và khả năng ‘bơi’ của tinh trùng để gặp trứng. Khả năng di chuyển của tinh trùng kém có thể gây khó khăn cho việc thụ thai.

Hình thái tinh trùng

Hình thái tinh trùng tức là kích thước và hình dạng của tế bào tinh trùng. Nếu tinh trùng có hình dạng đầu hoặc đuôi bất thường thì việc thụ thai thành công sẽ trở nên khó khăn.

Xem thêm: Hình ảnh tinh trùng bình thường và khỏe mạnh

Sự phân mảnh DNA

Đây là tình trạng DNA bên trong đầu tinh trùng bị tổn thương dẫn đến khó thụ thai. Có bằng chứng cho thấy khả năng sảy thai cũng tăng lên nếu tinh trùng có DNA bị tổn thương.

Bảng kết quả xét nghiệm phân tích tinh dịch bình thường

Số lượng tinh trùng và chất lượng tinh trùng là hai yếu tố khác nhau. Số lượng tinh trùng cao không hoàn toàn có lợi cho khả năng sinh sản nếu hầu hết tinh trùng bị biến dạng, không thể bơi hoặc mang DNA bị hỏng. Các vấn đề về chất lượng tinh trùng và số lượng tinh trùng thấp có thể liên quan đến việc tiếp xúc với chất độc hoặc hóa trị, hút thuốc và mất cân bằng hormone.

Số lượng tinh trùng là một tiêu chí đánh giá khả năng sinh sản của nam giới

Nguyên nhân bị tinh trùng yếu

Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến nhất gây ra tinh trùng yếu ở nam giới:

Chấn thương

Tổn thương cơ quan sinh sản có thể làm giảm số lượng tinh trùng, sự tổn thương có thể ở nhiều dạng khác nhau như:

• Phẫu thuật (phẫu thuật thoát vị, tinh hoàn ẩn)
• Nhiễm trùng (nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục và virus quai bị)
• Chấn thương

Những loại chấn thương này có thể gây tổn thương làm giảm số lượng tinh trùng hoặc chặn đường đi của chúng đến dương vật.

Di truyền

Một số bệnh di truyền cũng có thể làm giảm số lượng tinh trùng của nam giới. Những người mắc hội chứng Klinefelter có thêm nhiễm sắc thể X thường có số lượng tinh trùng thấp hoặc không có. Những bất thường của nhiễm sắc thể Y cũng có thể ảnh hưởng đến số lượng tinh trùng.

Bệnh mãn tính

Số lượng tinh trùng thấp cũng có liên quan đến các bệnh mãn tính. Các tình trạng có thể làm giảm số lượng tinh trùng bao gồm:

• Kháng insulin
• Hội chứng chuyển hóa
• Bệnh tiểu đường
• Cholesterol cao
• Tăng huyết áp

Những người bị căng thẳng và lo lắng cũng có thể có số lượng tinh trùng thấp hơn.

Nam giới bị tiểu đường có nguy cơ gặp phải những dấu hiệu tinh trùng yếu

Điều trị ung thư

Người có tiền sử mắc bất kỳ loại ung thư nào và điều trị bằng hóa trị có thể có nguy cơ bị số lượng tinh trùng thấp. Một số loại thuốc hóa trị có thể làm giảm vĩnh viễn số lượng tinh trùng. Trong một số trường hợp, việc sản xuất tinh trùng của bạn có thể cải thiện theo thời gian. Các loại thuốc hóa trị phổ biến có thể ảnh hưởng đến số lượng tinh trùng bao gồm:

• Carboplatin
• Clorambucil
• Cisplatin
• Cyclophosphamide
• Doxorubicin
• Procarbazin
• Vincristin

Nguy cơ ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng tăng lên khi hóa trị liều cao hoặc điều trị kết hợp. Việc bổ sung phương pháp xạ trị vào hóa trị cũng có thể làm tăng nguy cơ giảm số lượng tinh trùng.

Các vấn đề về cơ quan sinh sản

Bất kỳ vấn đề về cấu trúc, chức năng nào của tinh hoàn hoặc đường di chuyển của tinh trùng đều có thể dẫn đến số lượng tinh trùng thấp. Điều này có thể bao gồm các vấn đề với mào tinh hoàn, ống dẫn tinh hoặc ống phóng tinh. Các tình trạng phổ biến liên quan đến tinh hoàn có thể làm giảm số lượng tinh trùng bao gồm:

• Varicocele (giãn tĩnh mạch thừng tinh)
• Xoắn tinh hoàn
• Tinh hoàn ẩn (tinh hoàn chưa di chuyển xuống bìu trước khi sinh)

Mất cân bằng nội tiết tố

Có nhiều loại hormone phối hợp với nhau để tạo ra số lượng tinh trùng khỏe mạnh điển hình. Bất kỳ sự thay đổi nào trong sự cân bằng nội tiết tố đều có thể làm giảm sản xuất tinh trùng. Hầu hết các hormone ảnh hưởng đến số lượng tinh trùng đều được sản xuất hoặc điều tiết từ vùng dưới đồi hoặc tuyến yên. Các yếu tố ảnh hưởng đến các hormone này bao gồm:

• Khối u tuyến yên
• Tăng sản thượng thận bẩm sinh
• Hội chứng Cushing
• Tiếp xúc quá mức testosterone
• Tiếp xúc quá mức với estrogen
• Sử dụng steroid mãn tính (như prednisone)

Thuốc điều trị testosterone thấp

Sử dụng testosterone bổ sung để điều trị tình trạng testosterone thấp cũng có thể làm giảm số lượng tinh trùng. Testosterone có thể ngăn cản sự giải phóng các hormone từ vùng dưới đồi và tuyến yên mà nam giới cần để tạo ra tinh trùng.

Mặc dù có tác dụng cải thiện chức năng tình dục nhưng testosterone có thể có tác động tiêu cực đến khả năng sinh sản phái mạnh. Nếu nam giới và đối tác muốn có thai trong 6 đến 12 tháng tới thì không nên sử dụng liệu pháp thay thế testosterone.

Thắt ống dẫn tinh

Việc thắt ống dẫn tinh làm gián đoạn con đường tinh trùng xuất tinh ra ngoài. Đây là một hình thức ngừa thai vĩnh viễn hiệu quả vì nó có tác dụng làm giảm số lượng tinh trùng. Cơ thể sẽ vẫn sản xuất một lượng tinh trùng bình thường sau khi thắt ống dẫn tinh và lượng tinh trùng này được tái hấp thu trong cơ thể chứ không thoát ra ngoài khi xuất tinh.

Lối sống thiếu khoa học

Một lối sống thiếu khoa học có thể ảnh hưởng đến số lượng tinh trùng của bạn. Những thói quen có thể làm gián đoạn quá trình sản xuất tinh trùng như:

• Lạm dụng rượu
• Hút thuốc lá
• Sử dụng steroid đồng hóa (để tăng cường cơ bắp)
• Lạm dụng chất gây nghiện

Nam giới hút thuốc lá có thể xuất hiện những dấu hiệu của tinh trùng yếu

Dấu hiệu tinh trùng yếu dễ nhận biết

Tinh dịch quá loãng, đông đặc, có màu sắc bất thường hoặc bị vón cục là những dấu hiệu cho thấy tinh trùng yếu và những tình trạng bệnh lý khác.

Tinh dịch loãng

Tinh dịch loãng là một dấu hiệu tinh trùng yếu. Đây là tình trạng tinh dịch có độ đặc, độ sánh thấp hơn bình thường, gần như trong suốt hoặc có màu trắng đục nhạt. Tinh dịch loãng thường đi kèm với một số biểu hiện khác như:

• Số lượng tinh trùng thấp: Nếu số lượng tinh trùng thấp hơn 15 triệu trong một lần xuất tinh thì được coi là tinh trùng loãng.
• Tinh dịch có mùi tanh, hôi: Tinh dịch bình thường có mùi hăng nhẹ, không hôi. Nếu tinh dịch có mùi tanh, hôi thì có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng.
• Thời gian hóa lỏng nhanh: Tinh dịch bình thường sau khi xuất tinh ra ngoài sẽ cần khoảng 15 – 60 phút để hóa lỏng. Nếu tinh dịch hóa lỏng nhanh hơn thời gian này thì có thể là dấu hiệu của tinh trùng loãng.

Tinh dịch bị đông đặc

Ở nhiệt độ 37°C, tinh dịch dần hóa lỏng từ trạng thái đặc, nhớt. Nếu quá trình hóa lỏng không xảy ra hoặc chỉ xảy ra một phần, điều này cho thấy tinh dịch đang đông đặc lại. Tình trạng này khiến tinh trùng khó di chuyển đến gặp trứng, ảnh hưởng đến khả năng thụ thai. Vì thế, tinh dịch đông đặc là một dấu hiệu tinh trùng yếu.

Tinh dịch có màu sắc bất thường

Màu sắc lạ của tinh dịch có thể là một dấu hiệu tinh trùng yếu và cảnh báo về sức khỏe sinh sản có vấn đề. Nếu màu sắc bất thường xuất hiện, điều này cho thấy cần phải tham khảo ý kiến bác sĩ chuyên khoa càng sớm càng tốt, xác định nguyên nhân và điều trị kịp thời.

• Tinh dịch có màu vàng hoặc xanh lục: Đây có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng đường tiết niệu, nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục (STI) hoặc viêm tuyến tiền liệt.

• Tinh dịch có màu đỏ hoặc nâu: Đây có thể là dấu hiệu của chảy máu trong đường sinh dục, chẳng hạn như do chấn thương, nhiễm trùng hoặc ung thư.

• Tinh dịch có màu đen: Đây là dấu hiệu hiếm gặp nhưng có thể là dấu hiệu của một số bệnh lý nghiêm trọng, chẳng hạn như ung thư tinh hoàn hoặc túi tinh.

Tham khảo: Đoán bệnh qua màu sắc của tinh trùng

Tinh dịch vón cục

Tinh dịch vón cục là tình trạng sau khi xuất tinh, tinh dịch vón thành từng cục nhỏ hoặc lấn cấn các hạt li ti, có mùi tanh, hôi và màu sắc bất thường. Sự vón cục không chỉ là dấu hiệu tinh trùng yếu mà nó còn có thể phản ảnh những bệnh lý của cơ thể. Có các dạng tinh trùng vón cục như:

• Tinh dịch vón thành cục có màu vàng: Tình trạng này cho thấy số lượng và sức khỏe tinh trùng giảm sút nhiều. Ngoài ra đây cũng có thể là triệu chứng của viêm túi tinh, viêm tiền liệt tuyến…
• Tinh dịch vón cục có màu nâu: Nếu quan sát thấy trong tinh dịch có những phần vón màu nâu thì có thể do máu lẫn vào. Đặc biệt, khi hiện tượng này đi kèm với cảm giác đau bụng, đau tức cậu nhỏ, tinh hoàn và ngứa rát ở đầu dương vật… nam giới cần thăm khám sớm vì đó có thể là biểu hiện cảnh báo bệnh lý nam khoa nguy hiểm.
• Tinh dịch vón cục lại như thạch: Đây là khi tinh dịch vón cục có màu trong suốt, không hóa lỏng. Tình trạng này có thể biểu hiện các bệnh lý như viêm tinh hoàn, viêm tuyến tiền liệt, viêm ống dẫn tinh, viêm túi tinh,…
• Tinh trùng vón cục trông như hạt gạo: Đây là tình trạng phổ biến và thường xuất hiện do nam giới lâu ngày không xuất tinh hoặc do ống dẫn tinh bị viêm.

Dấu hiệu nhận biết tinh trùng yếu qua xét nghiệm

Dấu hiệu nhận biết tinh trùng yếu qua xét nghiệm là những chỉ số bất thường trong xét nghiệm tinh dịch đồ. Xét nghiệm tinh dịch đồ là một xét nghiệm đơn giản, dễ thực hiện, giúp đánh giá tổng thể chất lượng, số lượng, hình dạng, khả năng di chuyển và khả năng sống của tinh trùng.

Dưới đây là một số dấu hiệu nhận biết tinh trùng yếu qua xét nghiệm:

• Số lượng tinh trùng thấp: Số lượng tinh trùng bình thường trong một lần xuất tinh là từ 15 triệu đến 200 triệu tinh trùng. Nếu số lượng tinh trùng thấp hơn 15 triệu thì được coi là tinh trùng yếu.
• Hình dạng tinh trùng bất thường: Tinh trùng bình thường có hình dạng đầu thuôn dài, thân thẳng và đuôi dài. Nếu tinh trùng có hình dạng bất thường, chẳng hạn như đầu nhỏ, đầu to, thân cong, đuôi ngắn,… thì được coi là tinh trùng yếu.
• Khả năng di chuyển của tinh trùng thấp: Tinh trùng bình thường có khả năng di chuyển tiến về phía trước nhanh và linh hoạt. Nếu tinh trùng có khả năng di chuyển chậm, lờ đờ hoặc không di chuyển được thì được coi là tinh trùng yếu.
• Khả năng sống của tinh trùng thấp: Tinh trùng bình thường có khả năng sống trong vòng 24-48 giờ sau khi xuất tinh. Nếu tinh trùng có khả năng sống thấp thì được coi là tinh trùng yếu.

Ngoài ra, xét nghiệm tinh dịch đồ cũng có thể phát hiện một số dấu hiệu bất thường khác của tinh trùng, chẳng hạn như tinh trùng có lẫn máu, tinh trùng có mùi hôi,… Các dấu hiệu bất thường này cũng có thể là dấu hiệu của tinh trùng yếu.

Xét nghiệm tinh dịch là một cách chính xác để kiểm tra chất lượng tinh trùng

Làm thế nào để kiểm tra độ mạnh yếu của tinh trùng bằng mắt thường?

Kiểm tra chất lượng của tinh trùng bằng mắt thường là một phương pháp đơn giản, dễ thực hiện nhưng không thể cung cấp kết quả có độ chính xác cao và chi tiết như phân tích tinh dịch. Phương pháp này chỉ có thể giúp bạn phát hiện một số dấu hiệu bất thường của tinh dịch có thể là dấu hiệu của một số vấn đề sức khỏe.

Dưới đây là một số cách kiểm tra dấu hiệu tinh trùng yếu bằng mắt thường:

• Màu sắc: Tinh dịch bình thường có màu trắng đục hoặc xám. Nếu tinh dịch có màu sắc bất thường, chẳng hạn như màu vàng, xanh lục, đỏ, nâu hoặc đen thì có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng, viêm nhiễm hoặc các vấn đề sức khỏe khác.
• Độ đặc: Tinh dịch bình thường có độ đặc, độ sánh vừa phải. Nếu tinh dịch quá loãng hoặc quá đặc thì có thể là dấu hiệu của một số vấn đề sức khỏe, chẳng hạn như tinh trùng loãng, tinh trùng vón cục,…
• Mùi: Tinh dịch bình thường có mùi hăng nhẹ. Nếu tinh dịch có mùi tanh hoặc hôi thì có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng.
• Trạng thái: Tinh dịch bình thường sau khi xuất tinh ra ngoài sẽ cần khoảng 15 – 60 phút để hóa lỏng. Nếu tinh dịch không hóa lỏng hoặc chỉ hóa lỏng một phần thì có thể là dấu hiệu của tinh trùng vón cục,…

Để kiểm tra chất lượng của tinh trùng bằng mắt thường, bạn cần thu thập tinh dịch vào một cốc sạch. Sau đó, bạn có thể quan sát tinh dịch dưới ánh sáng để kiểm tra màu sắc, độ đặc, mùi và trạng thái của tinh dịch.

Cách phòng ngừa tinh trùng yếu

Sau đây là một số cách giúp nam giới phòng ngừa tinh trùng yếu, cải thiện khả năng sinh sản và số lượng tinh trùng.

Luyện tập thể dục đều đặn

Bên cạnh việc cải thiện sức khỏe tổng thể nói chung, tập thể dục thường xuyên có thể tăng testosterone và cải thiện khả năng sinh sản. Những người tập thể dục thường xuyên có mức testosterone cao hơn và chất lượng tinh dịch tốt hơn những người ít vận động. Tuy nhiên, nam giới không nên vận động quá sức vì điều này có thể gây tác dụng ngược và làm giảm nồng độ testosterone.

Tham khảo: 10 cách tăng chất lượng tinh trùng hiệu quả

Bổ sung đủ vitamin C

Một nghiên cứu ở những người đàn ông vô sinh cho thấy rằng bổ sung 1.000 mg vitamin C hai lần một ngày trong tối đa 2 tháng đã làm tăng khả năng vận động của tinh trùng lên 92% và số lượng tinh trùng lên hơn 100%. Nó cũng làm giảm 55% tỷ lệ tinh trùng bị biến dạng. Bạn có thể bổ sung vitamin C bằng các loại thực phẩm như ớt chuông đỏ, quả kiwi, dâu tây, cà chua,…

Thư giãn và giảm thiểu căng thẳng

Căng thẳng kéo dài làm tăng cortisol, có tác động tiêu cực đến testosterone. Khi nồng độ cortisol tăng lên, testosterone có xu hướng giảm xuống. Bạn có thể kiểm soát căng thẳng bằng cách đi dạo, thiền, tập thể dục hoặc dành thời gian với bạn bè.

Bổ sung đủ lượng kẽm

Kẽm là một khoáng chất thiết yếu có nhiều trong thịt, cá, trứng và động vật có vỏ. Tình trạng thiếu kẽm có liên quan đến nồng độ testosterone thấp và chất lượng tinh trùng kém. Việc bổ sung kẽm làm tăng nồng độ testosterone và số lượng tinh trùng ở nam giới.

Testosterone rất quan trọng đối với sức khỏe sinh sản của phái mạnh. Đây là hormone giúp kích thích tinh hoàn sản xuất tinh trùng. Testosterone cũng giúp tinh trùng phát triển và trưởng thành thuận lợi. Khi testosterone thấp, tinh hoàn sẽ sản xuất ít tinh trùng hơn và chúng cũng có thể phát triển và trưởng thành không bình thường. Vì thế, testosterone nội sinh có vai trò rất quan trọng trong việc cải thiện vấn đề tinh trùng yếu.

Những dấu hiệu tinh trùng yếu là một vấn đề cần được quan tâm và điều trị kịp thời. Nếu bạn đang gặp các dấu hiệu như tinh dịch loãng, số lượng ít, tinh dịch không hóa lỏng, tinh dịch có màu và mùi bất thường, tinh dịch vón cục, hãy đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được chẩn đoán và có hướng khắc phục sớm.