Hiếm muộn là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu thường gặp

Hiếm muộn là gì?

Hiếm muộn (tiếng Anh là Infertility) là tình trạng bệnh lý xảy ra khi sau 12 tháng vợ chồng thường xuyên quan hệ tình dục không sử dụng các biện pháp tránh thai, người vợ vẫn không thể mang thai. Đối với trường hợp phụ nữ trên 35 tuổi, thời gian không có thai để chẩn đoán bị hiếm muộn chỉ là sau 6 tháng.

Thông thường, các cặp vợ chồng khỏe mạnh dưới 30 tuổi có tần suất quan hệ tình dục trung bình 2-3 lần/ tuần và không dùng biện pháp tránh thai có khả năng thụ thai là 20-25%/tháng và thường có thể có thai ngay trong năm đầu kết hôn.

Phân loạn hiếm muộn

Hiếm muộn được chia làm 2 loại chính là hiếm muộn nguyên phát và thứ phát.

Hiếm muộn nguyên phát

Hiếm muộn nguyên phát là tình trạng cặp vợ chồng không thể có thai dù quan hệ đều đặn, không dùng biện pháp tránh thai và trước đó chưa từng thụ thai. Trường hợp vợ chồng gặp khó khăn trong việc mang thai trong vòng 1 năm trở lên, cần đến gặp bác sĩ để để xác định nguyên nhân khó có con để có cách điều trị phù hợp. Trước đây, hiếm muộn nguyên phát được xem là loại phổ biến hơn nhưng tỷ lệ hiếm muộn thứ phát hiện nay đang ngày càng gia tăng.

Hiếm muộn thứ phát

Hiếm muộn thứ phát là tình trạng cặp vợ chồng đã từng có thai trước đó, nhưng hiện giờ không thể tiếp tục có con. Trường hợp này được tính đối với cả những cặp vợ chồng đã sinh con hay đã mang thai nhưng bị sảy thai. Hiếm muộn thứ phát chiếm đến 50% tỷ lệ vô sinh và đang gia tăng từ 15-20% mỗi năm.

Đối với các cặp vợ chồng đã có con, tâm lý chủ quan khiến họ thường không nghĩ đến việc không thể sinh con ở lần tiếp theo. Trường hợp người phụ nữ bị sảy thai, nguyên nhân gây ra hiếm muộn thứ phát không chỉ do sảy thai mà cũng có khả năng xuất phát từ các bệnh lý về hệ sinh dục ở người đàn ông.

Hiếm muộn cũng có thể diễn ra ở những cặp vợ chồng đã từng có con

Những nguyên nhân phổ biến gây hiếm muộn con

Để ngăn chặn tình trạng vô sinh hiệu quả, hãy cùng tìm hiểu xem nguyên nhân gây ra bệnh hiếm muộn là gì. Hiện nay 40% nguyên nhân là do nam giới, 40% là do nữ giới, 10% là do cả 2 vợ chồng và 10% là chưa rõ nguyên nhân.

Nguyên nhân dẫn đến hiếm muộn ở nam giới

Mất cân bằng nội tiết tố

Ở nam giới, Testosterone là hormone sinh dục quyết định khả năng sinh lý, sinh sản và quy định các đặc tính nam ở một người đàn ông. Hormone này được sản xuất chủ yếu ở tinh hoàn (95%) và một ít ở tuyến thượng thận (5%).

Đây là hormone tham gia vào việc hình thành các mô của hệ thống sinh dục nam cũng như chi phối quá trình sản xuất tinh trùng ở nam giới. Testosterone hỗ trợ chức năng sinh lý của nam giới như tăng cường ham muốn, cải thiện khả năng cương của dương vật. Thiếu hụt Testosterone sẽ làm tăng nguy cơ hiếm muộn do làm giảm chất lượng đời sống tình dục ở nam giới, đồng thời làm giảm hoạt động sản xuất cũng như chất lượng tinh trùng.

Bên cạnh đó, nếu thiếu hụt đi Nitric Oxide – hợp chất có tác dụng làm tăng sự giãn nở cơ trơn ở thành mạch được sản xuất bởi tế bào nội mạc mạch máu, hoạt động lưu thông máu đến dương vật để tạo nên sự cương dương cũng sẽ bị hạn chế.

Thiếu Testosterone có thể làm suy giảm sinh lý ở nam giới, dẫn đến nguy cơ hiếm muộn

Tinh trùng ít, kém chất lượng

Tinh dịch là dịch có màu trắng đục bao gồm chất lỏng và tinh trùng, được dương vật tiết ra trong quá trình xuất tinh. Tinh dịch được sản xuất từ tinh hoàn và khi đi vào âm đạo trong quá trình quan hệ tình dục, các tinh trùng sẽ di chuyển về phía trứng để thụ thai.

Khi lượng tinh trùng dưới 15 triệu/1ml tinh dịch, tinh trùng bị dị dạng, hay tinh trùng có khả năng di động kém thì sẽ rất khó khăn để việc thụ tinh diễn ra thành công. Một số dấu hiệu của tinh trùng ít gồm: tinh dịch loãng như nước và có số lượng ít; tinh dịch vón cục thành những hạt nhỏ như cơm; tinh dịch đông đặc; tinh dịch có màu vàng hoặc xanh, hoặc màu nâu do lẫn với máu.

Bên cạnh đó, một số tình trạng không có tinh trùng do một số bệnh lý cũng là nguyên nhân của tình trạng hiếm muộn ở nam giới.

Rối loạn xuất tinh

Các vấn đề về rối loạn xuất tinh (Ejaculation disorders) có thể làm suy giảm chất lượng của tinh trùng hoặc khiến cho tinh trùng không xuất ra ngoài để đi vào âm đạo.

• Xuất tinh sớm

Xuất tinh sớm là hiện tượng không thể kiểm soát được hoạt động xuất tinh ở nam giới, khiến quá trình này diễn ra sớm hơn 2 phút sau khi đưa vào âm đạo. Xuất tinh sớm không chỉ ảnh hưởng đến sự thỏa mãn trong tình dục của nam giới mà còn có nguy cơ gây ra tình trạng rối loạn cương, nghiêm trọng hơn là liệt dương dẫn đến vô sinh.

Xuất tinh sớm cũng có thể tạo thành “vòng xoắn bệnh lý” cùng với rối loạn cương dương (tình trạng dương vật không thể cương cứng hoặc không duy trì được trạng thái cương cứng dù đã kích thích tình dục), gây ra những vấn đề nghiêm trọng đối với sinh lý nam. Cụ thể, nam giới xuất tinh sớm thường tự làm cho mình kém kích thích nhằm kiểm soát xuất tinh nhưng lại dễ dẫn đến rối loạn cương và ngược lại rối loạn cương dương sẽ gây áp lực khiến người nam phải quan hệ nhanh trước khi tình trạng giảm cương xảy ra, thời gian dài sẽ làm rối loạn xuất tinh.

Xuất tinh sớm cùng với rối loạn cương có thể gây khó khăn trong việc thụ thai

• Xuất tinh muộn

Xuất tinh muộn là tình trạng xảy ra khi quá trình quan hệ tình dục, tinh dịch phải mất rất lâu mới xuất ra ngoài, có thể mất từ 30 – 45 phút trở lên. Tình trạng tinh dịch “không chịu ra” sẽ ảnh hưởng đến hoạt động xuất tinh để tinh trùng đi vào âm đạo và khả năng cao gây ra hiếm muộn.

• Xuất tinh ngược dòng

Xuất tinh ngược dòng là tình trạng tinh dịch bị chảy ngược vào bàng quang, không thể đi ra ngoài qua phần đầu của dương vật. Nguyên nhân dẫn đến hiện tượng này là do thần kinh bàng quang và cổ bàng quang bị tổn thương khiến hoạt động xuất tinh không thể diễn ra. Hậu quả là tinh dịch không được đưa ra bên ngoài hoặc đi ra rất ít để vào âm đạo để thực hiện quá trình thụ thai

Bệnh lý nam khoa

• Giãn tĩnh mạch thừng tinh

Giãn tĩnh mạch thừng tinh (Varicocele) là tình trạng giãn nở của các tĩnh mạch sinh tinh và tĩnh mạch thừng tinh nằm bên trên tinh hoàn, làm máu ứ trệ lại khiến tinh hoàn nóng lên và hạn chế quá trình sản xuất tinh. Đây là một trong những nguyên nhân gây vô sinh phổ biến nhất, theo ước tính có đến 40% trường hợp hiếm muộn ở nam giới là do giãn tĩnh mạch thừng tinh gây ra.

• Các bệnh lý tinh hoàn

Nhiều bệnh lý liên quan đến tinh hoàn ở nam giới có thể dẫn đến hiếm muộn. Một số bệnh thường gặp là:

+ Viêm tinh hoàn, viêm mào tinh hoàn: các bệnh tự miễn, bệnh quai bị, các vi khuẩn, virus lây qua đường tình dục hay nhiễm trùng đường tiết niệu có thể gây ra tình trạng viêm nhiễm và làm tổn thương đến tinh hoàn.

+ Xoắn tinh hoàn: là trường hợp thừng tinh bao gồm ống dẫn tinh, mạch máu, dây thần kinh bị xoắn lại gây tắc nghẽn, nghiêm trọng có thể dẫn đến teo tinh hoàn, hoại tử.

+ Ung thư tinh hoàn: là tình trạng hình thành các khối u bên trong tinh hoàn gây đau, khó chịu, trường hợp nghiêm trọng phải phẫu thuật để cắt bỏ một hoặc cả hai bên tinh hoàn.

Các bệnh lý tại tinh hoàn sẽ ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng

Người mắc các bệnh lý ở tinh hoàn tuy không bị vô sinh hoàn toàn nhưng có thể ảnh hưởng đến việc sản xuất và vận chuyển tinh trùng, khiến việc mang thai khó khăn hơn. Ngoài ra, tinh hoàn còn là nơi sản xuất Testosterone nên các bệnh lý mắc phải có thể làm giảm nội tiết tố này, gây ra rối loạn cương, xuất tinh sớm,… từ đó ảnh hưởng đến sinh lý nam.

• Tắc nghẽn ống dẫn tinh

Tắc ống dẫn tinh là tình trạng tinh trùng không thể hoặc gặp khó khăn trong việc di chuyển từ tinh hoàn ra ngoài để xuất tinh do ống dẫn tinh trùng bị chặn ở một vị trí bất kỳ. Nguyên nhân gây ra tình trạng tắc ống dẫn tinh thường là do các bệnh lý về hệ sinh dục nam như viêm mào tinh hoàn, viêm tinh hoàn, viêm tuyến tiền liệt,…; ung thư gây ra khối u; chấn thương, biến chứng phẫu thuật hoặc dị tật bẩm sinh làm tắc nghẽn ống dẫn tinh.

• Khối u

Các khối u xuất hiện bất thường có thể chèn ép gây tắc nghẽn ống dẫn tinh hoặc ảnh hưởng đến tinh hoàn, hạn chế quá trình sản xuất tinh trùng. Bên cạnh đó, nó còn có thể ảnh hưởng đến sự cân bằng Testosterone trong cơ thể, làm suy giảm sinh lý nam.

• Do di truyền

Một số bệnh lý di truyền cũng có thể gây ra tình trạng vô sinh ở nam giới do làm giảm số lượng và chất lượng tinh trùng. Bệnh xơ nang là một trong những nguyên nhân dẫn đến hiếm muộn ở nam giới do các chất nhầy khiến cho ống dẫn tinh bị tắc nghẽn. Một số bệnh lý về di truyền khác như Hội chứng Klinefelter, đột biến mất đoạn nhiễm sắc thể Y, Hội chứng Kallmann,… cũng ảnh hưởng đến cơ quan sinh dục nam, giảm khả năng sinh tinh hoặc làm rối loạn nội tiết tố.

• Các bệnh lý khác

Các bệnh tự miễn khiến các kháng thể tự xem tinh trùng là các chất gây hại và tiêu diệt chúng, gây ra tình trạng suy giảm hoặc không có tinh trùng. Bên cạnh đó, các dị tật bẩm sinh cũng là yếu tố ảnh hưởng đến việc sản xuất và vận chuyển tinh trùng.

Ngoài ra, các bệnh lý tim mạch như bệnh mạch vành, tăng huyết áp, xơ vữa động mạch,… cũng có thể làm giảm nồng độ Testosterone trong cơ thể, làm giảm sức khỏe sinh lý và hoạt động sản xuất tinh trùng. Xơ vữa động mạch cũng làm tăng nguy cơ rối loạn cương do các mạch máu bị xơ vữa trở nên hẹp hơn, khiến việc bơm máu đến dương vật bị cản trở và hoạt động cương gặp nhiều khó khăn.

Di truyền, bệnh tự miễn, hay các dị tật bẩm sinh cũng nguyên nhân gây hiếm muộn

Những nguyên nhân khác

Bên cạnh các nguyên nhân kể trên, vẫn còn nhiều nhân tố ảnh hưởng đến hormone sinh dục nam và chất lượng tinh trùng, gây hiếm muộn con ở nam giới.

• Nguyên nhân tâm lý

Stress, căng thẳng hay lo âu kéo dài có thể khiến cơ thể tạo ra nhiều hormone Cortisol và Adrenaline làm suy giảm Testosterone và Nitric Oxide. Adrenaline cũng có tác dụng làm co mạch, ảnh hưởng đến quá trình lưu thông máu đến dương vật để diễn ra hoạt động cương. Những căng thẳng gây ra bởi việc quan hệ tình dục không đạt kết quả như mong muốn cũng có thể dẫn đến giảm ham muốn ở nam giới.

• Lão hóa

Quá trình lão hóa sẽ làm suy giảm lượng Testosterone ở nam giới, cụ thể từ sau 30 tuổi, việc sản xuất Testosterone sẽ giảm 1-2%/năm theo nghiên cứu của bệnh viện Mayo Clinic. Ở độ tuổi càng cao, nếu không có giải pháp khoa học để hỗ trợ quá trình sản xuất Testosterone tự nhiên của cơ thể thì lượng hormone này có thể suy giảm rõ rệt, ảnh hưởng đến sinh lý và khả năng có con của nam giới.

• Tác dụng phụ của thuốc

Nhiều loại thuốc điều trị khi sử dụng sẽ gây hại cho các tế bào sinh tinh, tế bào Sertoli (tế bào sinh dưỡng trong các ống sinh tinh, điều hòa cơ chế tinh sinh), tế bào Leydig (tế bào kẽ làm nhiệm vụ sản xuất testosterone trong tinh hoàn). Sử dụng các loại thuốc như thuốc kháng viêm aspirin, thuốc dạ dày, thuốc chống trầm cảm,… trong thời gian dài sẽ hạn chế quá trình sản xuất tinh trùng cũng như làm giảm Testosterone trong cơ thể.

• Dùng các loại chất kích thích

Nam giới 30-40 tuổi thường xuyên hút thuốc sẽ có 50% nguy cơ bị rối loạn cương. Nicotine và các chất độc hại khác trong thuốc lá có thể làm xơ vữa động mạch, gây ra rối loạn cương, dẫn đến xuất tinh sớm ở nam giới.

Thuốc lá gây ra những vấn đề đối với sinh lý nam giới

Bia rượu cũng là yếu tố làm tổn thương các tế bào Leydig, gián đoạn quá trình sản xuất Testosterone trong tinh hoàn. Nam giới uống khoảng 40 ly/ tuần thì sẽ suy giảm Testosterone nghiêm trọng, gây rối loạn chức năng tình dục. Bên cạnh đó, bia rượu còn làm giảm chất lượng tinh trùng, gây dị dạng tinh trùng, teo tinh hoàn, tắc ống sinh tinh,… dẫn đến hiếm muộn.

• Hóa chất công nghiệp, tia xạ

Tiếp xúc với các loại hóa chất như benzene, toluene, xylene, thuốc trừ sâu, vật liệu sơn… hay phơi nhiễm chì, các loại kim loại nặng khác cũng gây ảnh hưởng đến chất lượng của tinh trùng và tăng nguy cơ rối loạn sinh lý nam giới. Ngoài ra, nếu tiếp xúc thường xuyên với các tia xạ, nam giới có thể mất khả năng sinh tinh và việc phục hồi thường rất tốn nhiều thời gian.

• Thừa cân

Thừa cân có thể làm gia tăng sản xuất Estrogen, gây mất cân bằng hormone sinh dục và ức chế quá trình sản xuất Testosterone, từ đó gây rối loạn cương ảnh hưởng đến sinh lý nam giới. Bên cạnh đó, béo phì cũng dẫn đến giảm số lượng hay khả năng di chuyển của tinh trùng.

• Tinh hoàn thường tiếp xúc nhiệt độ cao

Nếu để tinh hoàn chịu nhiệt độ cao, chẳng hạn như tắm nước nóng thường xuyên, sốt cao, để laptop trên đùi gần bộ phận sinh dục,… quá trình sản xuất tinh trùng có thể bị đình trệ và phải tốn một thời gian để hồi phục như bình thường.

• Lối sống không lành mạnh và các yếu tố khác

Quá trình sản xuất nội tiết tố và tinh trùng cũng phụ thuộc rất nhiều vào chế độ ăn uống, rèn luyện, nghỉ ngơi của nam giới. Một nghiên cứu của Đại học Cordoba cũng chỉ ra mối liên hệ giữa chất lượng tinh trùng và thói quen sinh hoạt. Cụ thể, những người đàn ông tập thể thao với cường độ thích hợp sẽ điều tiết hormone tốt hơn và có quá trình sinh tinh hiệu quả hơn. Thói quen sử dụng bia rượu, thuốc lá cũng sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản nam giới.

Nguyên nhân gây hiếm muộn ở nữ giới

Các nguyên nhân gây hiếm muộn ở nữ giới phổ biến gồm:

Các bệnh lý

• Rối loạn phóng noãn

Rối loạn phóng noãn là tình trạng trứng không rụng hoặc trứng rụng không thường xuyên theo một chu kì nhất định, thường có các biểu hiện sau: rối loạn kinh nguyệt, giảm ham muốn tình dục, béo phì…, và có thể gây vô sinh hay biến chứng thành ung thư.

• Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS)

Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) là hội chứng lâm sàng, gây ra hiện tượng hình thành nhiều nang nhỏ bên trong buồng trứng, liên quan đến rối loạn chức năng phóng noãn hoặc tăng nồng độ nội tiết tố nam, hoặc béo phì ở nữ giới. Người mắc hội chứng này có thể có những biểu hiện như kinh nguyệt không đều, tăng sắc tố da, do không đều màu, da dầu, mụn trứng cá sau dậy thì, lông rậm rạp,… và gây ra hiếm muộn hay tăng sinh nội mạc tử cung gây ung thư.

Hội chứng buồng trứng đa nang làm tăng nguy cơ ung thư và hiếm muộn ở nữ giới

• Giảm thiểu dự trữ buồng trứng (DOR)

Giảm thiểu dự trữ buồng trứng (DOR) là tình trạng giảm lượng trứng trong buồng trứng quá mức không hồi phục. Tình trạng này xảy ra thường là do di truyền, bẩm sinh, di chứng của phẫu thuật, sử dụng các loại thuốc,… Giảm dự trữ buồng trứng dẫn đến giảm khả năng sinh sản, ngay cả khi thực hiện các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản, những phụ nữ giảm dự trữ buồng trứng cũng có tiên lượng điều trị kém hơn những nhóm vô sinh do các nguyên nhân gồm đáp ứng buồng trứng kém tỷ lệ sảy thai cao và tỷ lệ trẻ sinh ra tử vong cũng cao hơn

• Vô kinh do rối loạn chức năng vùng dưới đồi (FHA)

Rối loạn chức năng vùng dưới đồi sẽ làm giảm nồng độ leptin huyết thanh, thường là kết quả của việc giảm cân quá mức, thần kinh căng thẳng, chán ăn,… Nó còn có thể dẫn đến giảm Gonadotropin – những hormone điều hòa tuyến sinh dục, gây ra hiện tượng tạo trứng và rụng trứng ở nữ giới. Vô kinh chức năng vùng dưới đồi ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng mang thai của chị em phụ nữ.

• Chức năng của tuyến dưới đồi và tuyến yên gặp vấn đề

Tuyến dưới đồi và tuyến yên là những bộ phận chịu trách nhiệm gửi tín hiệu để cơ thể sản xuất các hormone sinh dục nữ, giúp cho buồng trứng hoạt động một cách bình thường. Những rối loạn tại tuyến yên, thường gây ra bởi các khối u, sẽ thúc đẩy sản sinh hormone Prolactin giảm sản xuất Estrogen (hormone sinh dục nữ); hoặc rối loạn chức năng vùng dưới đồi đều có thể làm tăng nguy cơ hiếm muộn của nữ giới.

• Suy buồng trứng sớm (POI)

Suy buồng trứng sớm, hay còn gọi là suy buồng trứng nguyên phát, là tình trạng buồng trứng suy giảm chức năng trước năm 40 tuổi, thường xảy ra do mãn kinh sớm, các bệnh về hệ thống miễn dịch, người trải qua hóa trị, xạ trị, bệnh di truyền như Hội chứng Turner, Hội chứng Fragile X,…

• Tắc ống dẫn trứng

Ống dẫn trứng bị tắc nghẽn sẽ ngăn chặn tinh trùng đến gặp trứng hoặc chặn trứng đã thụ tinh đi vào tử cung, làm tăng tình trạng mang thai ngoài tử cung. Các nguyên nhân gây tắc ống dẫn trứng có thể do nhiễm trùng vùng chậu, nhiễm trùng do các bệnh lây qua đường tình dục, vỡ ruột thừa, lạc nội mạc tử cung, di chứng của phẫu thuật,…

Lạc nội mạc tử cung

Lạc nội mạc tử cung (tiếng Anh là Adenomyosis) là tình trạng các mô giống với niêm mạc bên trong tử cung phát triển ngay tại cơ tử cung hoặc ở khu vực bên ngoài, thường ở một số vị trí phổ biến tại vùng chậu như buồng trứng, ống dẫn trứng, trên mô nâng đỡ tử cung hoặc trong khoang bụng.

Lạc nội mạc tử cung có thể gây viêm nhiễm hoặc hình thành các khối u làm tăng nguy cơ ung thư buồng trứng, ung thư biểu mô tuyến; ảnh hưởng đến khả năng di chuyển của noãn và tinh trùng; làm tắc vòi tử cung… dẫn đến khó mang thai hay hoặc hiếm muộn.

Những nguyên nhân khác

Ngoài các bệnh lý ở hệ sinh dục nữ, các yếu tố tuổi tác, lối sống, môi trường cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản ở nữ giới.

• Lão hóa, thời kỳ mãn kinh

Phụ nữ càng cao tuổi thì chất lượng nang noãn càng giảm, ảnh hưởng đến số lượng và chất lượng trứng, khiến việc thụ thai khó khăn hơn, nguy cơ sảy thai cao. Thời kỳ mãn kinh thường diễn ra ở độ tuổi 45-55 tuổi là giai đoạn chức năng buồng trứng nữ giới suy giảm, phụ nữ không còn kinh nguyệt và đánh dấu sự kết thúc quá trình sinh sản.

Phụ nữ bước vào thời kỳ mãn kinh sẽ dần mất đi khả năng sinh sản

• Thừa cân: Ở nữ giới, thừa cân có thể gây rối loạn kinh nguyệt, giảm ham muốn, suy giảm chức năng buồng trứng khiến việc thụ thai trở nên khó khăn hơn. Ngoài ra, lượng chất béo dư thừa nếu tích tụ ở buồng trứng cũng làm tăng nguy cơ sảy thai ở nữ giới.
• Thuốc lá: Hút thuốc lá có thể làm giảm chất lượng trứng, tăng nguy cơ mang thai ngoài tử cung và và sảy thai. Thuốc lá cũng có thể gây hại đến sức khỏe của trẻ. Nữ giới dù không hút thuốc cũng cần đề phòng nguy cơ hút thuốc thụ động do thường xuyên tiếp xúc với người hút thuốc.
• Bia rượu: Sử dụng nhiều bia rượu có thể làm suy yếu tuyến yên, ảnh hưởng đến hoạt động điều tiết nội tiết tố. Bia rượu cũng có thể gây rối loạn kinh nguyệt, ảnh hưởng đến việc rụng trứng hoặc gây ngừng rụng trứng, dẫn đến hiếm muộn.

• Căng thẳng, stress: Stress có thể ức chế chức năng vùng dưới đồi và tuyến yên ở nữ giới, ảnh hưởng đến việc sản xuất hormone sinh dục nữ và các hoạt động của buồng trứng.

• Lối sống thiếu lành mạnh: Thức khuya, ăn kiêng thiếu khoa học hay ăn uống nhiều thực phẩm dầu mỡ, không tập thể dục hoặc tập thể dục quá mức đều có thể ảnh hưởng đến sức khỏe sinh lý và khả năng sinh sản của nữ giới.

Bia rượu là yếu tố ảnh hưởng đến quá trình điều tiết nội tiết tố của tuyến yên

Hiếm muộn có phổ biến không?

Theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), hiện nay trên toàn cầu đang có khoảng 48 triệu cặp vợ chồng và 186 triệu người gặp phải tình trạng hiếm muộn. Tỷ lệ vô sinh ở Việt Nam thuộc hàng cao trên thế giới. Hàng năm, nước ta có khoảng 1 triệu cặp vợ chồng vô sinh (theo Bộ Y tế).

Tuổi tác càng cao thì khả năng thụ thai càng khó khăn hơn. Đối với nam giới, tuổi cao thì lượng Testosterone và chất lượng tinh trùng ngày càng suy giảm, tỷ lệ DNA hư hại cũng tăng cao hơn. Khi nam giới ở độ tuổi trên 45, thời gian thụ thai có thể kéo dài gấp 5 lần so với đàn ông ở độ tuổi 20 và nguy cơ thai nhi sinh ra có nguy cơ mắc phải những bất thường về di truyền. Đối với nữ giới, 22% cặp vợ chồng có người vợ trong độ tuổi 30 – 39 khó có con đầu lòng, trong khi tỷ lệ này chỉ ở mức 13% đối với các cặp vợ chồng có người vợ dưới 30 tuổi.

Tuy nhiên, tình trạng hiếm muộn hiện nay đang ngày càng trẻ hóa. Xu hướng này ở Việt Nam cũng tăng khi 50% ca mắc bệnh có độ tuổi dưới 30.

Dấu hiệu và triệu chứng hiếm muộn

Những dấu hiệu của hiếm muộn là gì? Dưới đây là cách nhận biết từ sớm những triệu chứng hiếm muộn ở cả nam giới và nữ giới:

Ở nam giới

• Giảm ham muốn tình dục: tình trạng nam giới không còn nghĩ đến tình dục hoặc hoạt động tình dục không đem lại sự thỏa mãn như mong muốn diễn ra trong thời gian dài.
• Các vấn đề về rối loạn cương: nếu thời gian duy trì cương cứng của nam giới thấp hơn bình thường và tình trạng này kéo dài liên tục, gây ảnh hưởng đến đời sống tình dục của nam giới thì cần phải có biện pháp can thiệp.
• Rối loạn xuất tinh: xuất tinh sớm, xuất tinh muộn hay xuất tinh ngược dòng có thể ảnh hưởng đến chất lượng và khả năng di chuyển của tinh trùng.
• Teo tinh hoàn hoặc các bệnh lý tại tinh hoàn: teo tinh hoàn hay sưng viêm là dấu hiệu nhận biết nhiều bệnh lý tại bộ phận này. Tinh hoàn là nơi sản xuất tinh trùng do đó nếu gặp vấn đề thì sẽ ảnh hưởng đến chất lượng và số lượng của tinh trùng.
• Tinh dịch ở trạng thái lạ: ít tinh dịch, tinh dịch loãng, vón cục thành những cục nhỏ màu trắng, lẫn các hạt li ti mịn như bột cám; có màu vàng, xanh, hoặc nâu,… hoặc không có tinh dịch.

Kiểm tra tình trạng tinh trùng giúp phát hiện sớm nguy cơ hiếm muộn ở nam giới

Ở nữ giới

• Kinh nguyệt không đều: Kinh nguyệt diễn ra trước hoặc sau chu kỳ 21-35 ngày và có thời gian hành kinh ngắn hơn 3 ngày hay dài hơn 7 ngày, đi kèm với các biểu hiện lạ của máu kinh như máu màu nâu, đen, có lẫn máu đông,…
• Đau bụng, đau lưng dữ dội trong thời gian hành kinh: Thông thường nữ giới sẽ có tình trạng đau lưng, đau bụng trong thời gian hành kinh nhưng nếu cơn đau này quá dữ dội và kéo dài, ảnh hưởng đến sinh hoạt bình thường thì nên gặp bác sĩ để kiểm tra.
• Không có kinh nguyệt: phụ nữ đang trong độ tuổi sinh sản hoặc không mang thai nhưng không có kinh nguyệt liên tục trong vòng 6 tháng trở lên cũng là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ vô sinh.
• Đau khi quan hệ tình dục: đau rát khi quan hệ, không có nhu cầu tình dục hoặc không đạt khoái cảm khi quan hệ có thể là dấu hiệu của sự mất cân bằng nội tiết tố hay lạc nội mạc tử cung.
• Các triệu chứng khác: các triệu chứng khác như da không đều màu, nổi mụn, mọc râu, tăng cân nhanh… có thể do mất cân bằng nội tiết hoặc các bệnh lý khác và gây ra tình trạng vô sinh – hiếm muộn.

Khi nào nên đến gặp bác sĩ?

Việc theo dõi những biểu hiện sinh lý của bản thân, chẳng hạn như khả năng tình dục, trạng thái tinh dịch ở nam giới hay theo dõi kinh nguyệt ở nữ giới là vô cùng cần thiết để nhận biết cơ thể đang gặp những vấn đề nào cần có biện pháp can thiệp hay không. Do đó, nếu các triệu chứng trên tái diễn trong thời gian dài, người bệnh cần đến gặp bác sĩ để thực hiện các xét nghiệm chẩn đoán bệnh.

Đặc biệt, vợ chồng nếu duy trì tần suất quan hệ tình dục phù hợp, không sử dụng biện pháp tránh thai mà sau 1 năm vẫn chưa thể có con thì cần đến các cơ sở y tế uy tín để được kiểm tra và có biện pháp can thiệp kịp thời. Ngoài ra, khám sức khỏe định kỳ 6 tháng 1 lần cũng là việc cần thiết để phát hiện và điều trị từ sớm các bệnh lý liên quan đến hệ sinh dục.

Phương pháp chẩn đoán bệnh hiếm muộn ở nam và nữ giới

Trước khi xét nghiệm và chẩn đoán hiếm muộn, bác sĩ sẽ thu thập tiền sử bệnh và tình trạng hiện tại của cặp vợ chồng: lần mang thai và sinh con trước, khoảng thời gian đã quan hệ tình dục mà vẫn chưa thể có thai, quá trình quan hệ tình dục diễn ra như thế nào, có thường xuyên không, các bệnh lý đang mắc phải, các loại thuốc đang sử dụng,…

Tùy vào từng trường hợp khác nhau mà bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp xét nghiệm, chụp chiếu cụ thể để tìm ra nguyên nhân bệnh và có phương pháp chữa trị thích hợp.

Cặp vợ chồng nên đến gặp bác sĩ để xét nghiệm kiểm tra nguyên nhân gây hiếm muộn. Ảnh: Ths. BS Giang Huỳnh Như – Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ sinh sản, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP.HCM đang tư vấn cho bệnh nhân

Đối với nam giới:

• Xét nghiệm máu để kiểm tra nồng độ Testosterone, LH, FSH.
• Xét nghiệm sinh hóa tinh dịch
• Xét nghiệm nước tiểu sau khi xuất tinh nhằm kiểm tra xem có mắc phải tình trạng xuất tinh ngược.
• Siêu âm hệ tiết niệu sinh dục nhằm kiểm tra tuyến tiền liệt, tinh hoàn, túi tinh,…
• Chụp X-quang ống dẫn tinh.
• Siêu âm ổ bụng.
• Xét nghiệm di truyền để kiểm tra yếu tố nhiễm sắc thể, gen có khả năng ảnh hưởng đến sinh lý.
• Xét nghiệm kháng thể chống tinh trùng.
• Sinh thiết tinh hoàn.

Đối với nữ giới:

• Xét nghiệm máu để kiểm tra nồng độ các hormone sinh dục nữ: FSH, LH, Estradiol, Prolactin, Progesterone, AMH.
• Siêu âm vùng chậu.
• Siêu âm qua âm đạo, nội soi tử cung, kiểm tra ống dẫn trứng, chụp tử cung vòi trứng,…
• Kiểm tra khả năng dự trữ buồng trứng.
• Nội soi ổ bụng.

Cách điều trị hiếm muộn

Các phương pháp điều trị hiếm muộn phổ biến hiện nay là sử dụng thuốc, phẫu thuật, hay áp dụng công nghệ hỗ trợ sinh sản khác.

• Sử dụng thuốc

Tùy theo tình trạng bệnh lý của cặp vợ chồng, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc phù hợp, người bệnh cần tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ về loại thuốc và liều lượng để tránh các  tác dụng phụ không mong muốn. Ngoài ra, người bệnh cũng có thể tham khảo ý kiến của bác sĩ nếu muốn sử dụng các loại thuốc hỗ trợ khác.

Các loại thuốc thường được sử dụng ở nam giới là thuốc điều trị rối loạn cương dương, thuốc nâng cao chất lượng tinh trùng, thuốc kháng sinh chống viêm nhiễm, tiêu diệt vi khuẩn,…

Bên cạnh đó, bác sĩ có thể chỉ định bổ sung Testosterone ngoại sinh bằng các biện pháp như thuốc uống, tiêm bắp, dán,… để hỗ trợ sinh lý nam giới. Lưu ý, việc sử dụng phương pháp này cần theo chỉ dẫn của bác sĩ, nếu tự ý sử dụng có thể để lại nhiều tác hại như giảm chất lượng tinh trùng, teo tinh hoàn, phì đại tuyến tiền liệt, nghẽn mạch máu,… Bên cạnh đó, sử dụng quá nhiều Testosterone ngoại sinh cũng sẽ khiến hệ trục Não bộ – Tuyến yên – Tinh hoàn (hệ trục làm nhiệm vụ truyền tín hiệu và sản xuất Testosterone) “quên mất nhiệm vụ”, khiến cơ chế sản sinh Testosterone của cơ thể bị hạn chế.

Bổ sung testosterone ngoại sinh có thể để lại nhiều tác dụng phụ

Ở nữ giới, một số loại thuốc thường được sử dụng là Clomiphene citrate, Letrozole, Gonadotropin, Gonal-F, Follistim, Bromocriptine, Cabergoline,… và được chỉ định phù hợp với từng trường hợp cụ thể. Một vài loại thuốc có thể làm tăng khả năng mang đa thai ở nữ giới, dễ dẫn đến các nguy cơ sinh non, hoặc các vấn đề khác trong thai kỳ.

• Phẫu thuật điều trị

Trong một số trường hợp, người bệnh sẽ được chỉ định phẫu thuật để điều trị, chẳng hạn như tắc ống dẫn tinh, giãn tĩnh mạch thừng tinh, xoắn tinh hoàn,… đối với nam giới; và chữa mô sẹo trong tử cung, tắc vòi trứng, u xơ tử cung, buồng trứng đa nang… đối với nữ giới.

• Công nghệ hỗ trợ sinh sản khác

Một số công nghệ được áp dụng phổ biến hiện nay để giúp giải quyết vấn đề hiếm muộn ở nhiều cặp vợ chồng như:

• • Bơm tinh trùng vào buồng tử cung (IUI): phương pháp này lựa chọn những tinh trùng khỏe mạnh để bơm trực tiếp vào buồng tử cung, giúp quá trình thụ thai diễn ra dễ dàng hơn.
  • Thụ tinh trong ống nghiệm (IVF): trứng và tinh trùng sẽ được kết hợp trong ống nghiệm, đến khi hình thành phôi thai sẽ chuyển vào tử cung để phát triển thành thai nhi.
  • Tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (ICSI):  lựa chọn những tinh trùng khỏe mạnh để tiêm vào bào tương noãn và chờ đợi việc thụ tinh thành công. Phôi thai sau khi hình thành sẽ được đưa trở lại vào buồng tử cung.
  • Trưởng thành noãn trong ống nghiệm (Intra-cytoplasmic sperm injection – IVM): là phương pháp chọc hút noãn để đưa vào trong ống nghiệm nuôi cấy trong vòng 24-48 giờ để noãn trưởng thành.

Ngoài ra, còn một số phương pháp khác giúp hỗ trợ việc thụ thai, điều trị hiếm muộn, ví dụ những phương pháp hỗ trợ phôi như phương pháp hỗ trợ phôi thoát màng (AH), chuyển phôi giai đoạn phôi nang,… hay phương pháp trữ lạnh tinh trùng, noãn, phôi,…

Một số biện pháp giúp phòng ngừa hiếm muộn

Bên cạnh việc tìm hiểu các phương pháp chữa trị hiếm muộn, việc duy trì lối sống lành mạnh và bổ sung những tinh chất thiên nhiên để hỗ trợ sức khỏe sinh lý là vô cùng cần thiết. Những điều cần lưu ý để phòng ngừa hiếm muộn:

• Duy trì chế độ dinh dưỡng phù hợp, lành mạnh, bổ sung nhiều vitamin, chất xơ và hạn chế các loại thực phẩm chiên xào, nhiều mỡ động vật, đồ ngọt, đồ mặn,…, lưu ý không nhịn ăn quá mức để giảm cân.
• Không hút thuốc lá, không sử dụng rượu bia và tuyệt đối không sử dụng các chất kích thích khác.
• Luyện tập thể dục mỗi ngày với cường độ thích hợp, tránh luyện tập quá sức.
• Quan hệ tình dục lành mạnh với cường độ 2-3 lần/ tuần, chung thủy 1 vợ 1 chồng.
• Giải tỏa căng thẳng, nghỉ ngơi thường xuyên.
• Vệ sinh bộ phận sinh dục đúng cách và thường xuyên ở cả nam và nữ.
• Thường xuyên kiểm tra sức khỏe và đặc biệt nên khám sức khỏe khi có kế hoạch mang thai.
• Không nên sử dụng các loại thuốc chưa rõ nguồn gốc, sử dụng không theo kê đơn của bác sĩ.
• Đối với nữ giới: không nên nạo phá thai, sử dụng nhiều các loại thuốc tránh thai khẩn cấp, nên mang thai trước 35 tuổi và khoảng cách giữa các lần mang thai nên từ 3-5 năm.
• Đối với nam giới: tránh tiếp xúc với nhiệt độ cao để hạn chế sự ức chế hoạt động sản xuất tinh trùng, không nên lạm dụng các phương pháp bổ sung testosterone ngoại sinh,…

Duy trì lối sống lành mạnh sẽ giúp hạn chế những nguyên nhân gây hiếm muộn

Bên cạnh đó, nam giới nên bổ sung các tinh chất thiên nhiên quý để hỗ trợ cơ thể sản xuất Testosterone, giúp cải thiện sức khỏe sinh lý, nâng cao số lượng và chất lượng tinh trùng, đồng thời hỗ trợ cải thiện sức khỏe toàn thân.

Các dưỡng chất thiên nhiên quý như Eurycoma Longifolia, chiết xuất thông biển Pháp và hàu đại dương đã được các nhà khoa học Mỹ nghiên cứu trong thời gian dài và phát hiện ra tác dụng của chúng trong việc kích thích quá trình tự sản sinh Testosterone nội sinh của cơ thể và làm tăng Nitric Oxide hỗ trợ quá trình giãn nở mạch máu để việc cương dương diễn ra thuận lợi hơn.

Ba hợp chất trên đã được kết hợp để tạo nên Alipas mới, sản phẩm viên uống đến từ Mỹ, có tác dụng cải thiện tình trạng rối loạn sinh lý như giảm ham muốn, rối loạn cương và xuất tinh sớm ở nam giới. Sử dụng 1 viên Alipas mỗi ngày sẽ giúp cải thiện nồng độ Testosterone trong cơ thể, tăng chất lượng và số lượng tinh trùng, hỗ trợ cải thiện và phòng ngừa hiếm muộn ở nam giới một cách an toàn và hiệu quả.

Thiên chức làm cha làm mẹ là một điều vô cùng thiêng liêng. Hãy chủ động tìm hiểu và bảo vệ sức khỏe sinh sản của bản thân từ sớm để phát hiện kịp thời những tác nhân có khả năng dẫn đến hiếm muộn. Đồng thời, bổ sung những tinh chất cần thiết cũng là việc vô cùng quan trọng để hỗ trợ cho sức khỏe sinh lý ở cả nam và nữ giới.