Vô sinh thứ phát: Nguyên nhân, biểu hiện và cách chẩn đoán

Vô sinh thứ phát là gì?

Vô sinh thứ phát là tình trạng không có khả năng thụ thai sau lần sinh nở trước đó. Vô sinh thứ phát xảy ra với tỷ lệ xấp xỉ bằng vô sinh nguyên phát (khi các cặp vợ chồng không thể thụ thai đứa con đầu lòng).

Vô sinh thứ phát ảnh hưởng đến cả hai giới. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), khoảng 10% phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ gặp khó khăn trong việc mang thai hoặc duy trì thai kỳ. Vô sinh thứ phát cũng dần phổ biến ở nam giới.

Vô sinh thứ phát có phổ biến không?

Vô sinh thứ phát không còn hiếm gặp. Tình trạng này có thể xảy ra với bất cứ ai, thậm chí là khi bạn đã có 1 – 2 con. Hiện nay, vô sinh thứ phát ảnh hưởng đến khoảng 11% các cặp vợ chồng ở Hoa Kỳ.

Biểu hiện vô sinh thứ phát thường gặp

1. Ở nam giới

Các biểu hiện vô sinh thứ phát ở nam giới không rõ ràng. Tuy nhiên, dưới đây là một số biểu hiện có thể liên quan đến vô sinh thứ phát ở nam giới:

• Một trong những biểu hiện chính của vô sinh thứ phát ở nam giới là số lượng tinh trùng thấp trong tinh dịch. Số lượng tinh trùng được xác định thông qua xét nghiệm tinh dịch.
• Chất lượng tinh trùng kém: Tinh trùng có thể có hình dạng bất thường, di chuyển chậm hoặc không có khả năng thụ tinh với trứng. Điều này có thể ảnh hưởng đến khả năng thụ thai.
• Rối loạn cương dương: Một số nam giới gặp khó khó khăn trong việc duy trì cương cứng hoặc “trên bảo dưới không nghe” trong quan hệ tình dục.

Vô sinh thứ phát có thể khiến tình cảm vợ chồng rạn nứt

Những vấn đề trên không chỉ ra là biểu hiện của vô sinh thứ phát, mà còn là dấu hiệu cảnh báo về sức khỏe nam giới nói chung.

2. Ở nữ giới

Hầu hết các trường hợp vô sinh thứ phát ở nữ là do vấn đề rụng trứng. Không rụng trứng thì không có trứng để thụ tinh. Biểu hiện rõ rệt cho thấy phụ nữ không rụng trứng bình thường là kinh nguyệt không đều hoặc không có kinh nguyệt.

Nguyên nhân gây vô sinh thứ phát

Một số yếu tố có thể góp phần gây vô sinh thứ phát ở phụ nữ và nam giới bao gồm:

• Ở nam giới

Giãn tĩnh mạch thừng tinh là nguyên nhân phổ biến gây ra vô sinh thứ phát. Khi các tĩnh mạch trên tinh hoàn của nam giới bị giãn quá mức, làm nóng tinh hoàn. Nhiệt độ có thể ảnh hưởng đến số lượng, chất lượng và hình dạng của tinh trùng.

Các yếu tố có thể khiến một người đàn ông sản xuất quá ít hoặc không có tinh trùng.

• Tuổi tác: Chất lượng tinh dịch thường giảm nhanh sau 40 tuổi.
• Các vấn đề về ống dẫn tinh: Bị tắc nghẽn hoặc tổn thương ở ống dẫn tinh có thể ngăn chặn tinh trùng di chuyển từ tinh hoàn đến dương vật.
• Cắt bỏ tuyến tiền liệt: Việc cắt bỏ tuyến tiền liệt để điều trị ung thư hoặc các tình trạng khác có thể khiến tinh trùng chảy ngược vào bàng quang khi xuất tinh.
• Rối loạn hormone: Mất cân bằng hormone, đặc biệt là việc giảm hormone testosterone, có thể ảnh hưởng đến sự sản xuất tinh trùng.
• Bệnh lý tinh hoàn: Các vấn đề sức khỏe như viêm tinh hoàn, vôi hóa tinh hoàn hoặc các bệnh lý khác có thể gây vô sinh thứ phát ở nam giới.
• Phì đại tuyến tiền liệt có thể làm giảm số lượng tinh trùng và gây xuất tinh bất thường. Nếu cần thực hiện thủ thuật hay phẫu thuật tuyến tiền liệt do ung thư hoặc các tình trạng khác, nó có thể gây ra tình trạng xuất tinh ngược.
• Sử dụng thuốc điều trị bệnh như thuốc cao huyết áp, thuốc kháng sinh…
• Lối sống không lành mạnh: Sử dụng bia rượu, thuốc lá hoặc các chất kích thích; tiếp xúc với thuốc trừ sâu, chì, hóa chất công nghiệp và nhiệt độ quá cao đều có thể ảnh hưởng đến khả năng sinh sản; tăng cân có thể làm giảm mức testosterone và tăng mức estrogen.

• Ở nữ giới

Nguyên nhân phổ biến gây vô sinh thứ phát ở nữ giới là các bất thường về vấn đề rụng trứng. Không rụng trứng hoặc rụng trứng không đều thường do hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS) gây ra. Cụ thể, mất cân bằng nội tiết tố do PCOS có thể cản trở quá trình rụng trứng bình thường. Do đó, PCOS được xem là nguyên nhân phổ biến nhất gây vô sinh nữ.

Suy buồng trứng nguyên phát (POI) là nguyên nhân phổ biến thứ 2 gây ra các vấn đề về rụng trứng. POI xảy ra khi buồng trứng của phụ nữ ngừng hoạt động bình thường trước khi cô ấy 40 tuổi. POI không giống như mãn kinh sớm.

Nguyên nhân ít phổ biến hơn của vấn đề sinh sản ở phụ nữ bao gồm:

• Tuổi tác: Phụ nữ sau 35 tuổi có nguy cơ giảm khả năng sinh sản.
• Tắc ống dẫn trứng do bệnh viêm vùng chậu, lạc nội mạc tử cung, hoặc phẫu thuật thai ngoài tử cung…
• Chlamydia và bệnh lậu là những bệnh nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục có thể gây viêm vùng chậu (PID) và ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. 1 trong 8 phụ nữ có tiền sử mắc bệnh PID gặp khó khăn khi mang thai.
• Rối loạn nội tiết tố nữ: Rối loạn nội tiết tố xảy ra khi hệ trục Não bộ – Tuyến yên – Buồng trứng gặp “trục trặc”. Kéo theo quá trình sản xuất các hormone cũng bị rối loạn, vì vậy có thể ảnh hưởng đến quá trình sinh sản.
• U xơ, dính tử cung, adenomyosis (bệnh tuyến cơ tử cung hay lạc nội mạc trong cơ tử cung), tử cung có cấu trúc bất thường do dị tật bẩm sinh.
• Cân nặng dư thừa: Tăng cân có thể dẫn đến rối loạn chức năng buồng trứng ở một số phụ nữ.

Kinh nguyệt không đều và đau dữ dội mỗi lần “tới tháng” cũng là dấu hiệu nguy hiểm của vô sinh thứ phát ở nữ giới

Tác hại của vô sinh thứ cấp

Trong quá trình điều trị vô sinh thứ phát ở nam giới và nữ giới có thể gặp căng thẳng và nhiều vấn đề khác như:

• Áp lực tâm lý: Khó mang thai, bị sẩy thai có thể gây áp lực tâm lý lớn và căng thẳng cho các cặp vợ chồng bị vô sinh thứ cấp. Họ có thể trải qua cảm giác thất bại, tự trách bản thân hoặc thất vọng.
• Vô sinh thứ cấp có thể tác động tiêu cực đến mối quan hệ vợ chồng. Áp lực, stress và sự thất vọng có thể dẫn đến căng thẳng và xung đột, ảnh hưởng đến tình yêu, sự gắn kết và tương tác giữa các thành viên trong gia đình.
• Áp lực xã hội và sự so sánh với những người khác có thể tạo ra cảm giác cô lập và không đồng cảm.
• Quá trình điều trị vô sinh có thể đòi hỏi chi phí cao, bao gồm các xét nghiệm y tế, liệu pháp sinh sản và thậm chí là phẫu thuật. Điều này có thể tác động đáng kể đến tài chính của gia đình.

Đối với những người bị vô sinh thứ cấp, hỗ trợ tâm lý kết hợp tư vấn từ các chuyên gia và động viên từ gia đình là động lực giúp giảm bớt áp lực tinh thần.

Khi nào người bệnh cần đến gặp bác sĩ?

Có 2 trường hợp nên chủ động đi khám sớm vì có thể đang mắc vô sinh thứ phát:

• Nếu bạn trên 35 tuổi và không thể thụ thai sau 6 tháng quan hệ tình dục đều đặn, không dùng biện pháp bảo vệ.
• Trẻ hơn 35 tuổi và chưa thụ thai sau một năm quan hệ tình dục thường xuyên, không dùng biện pháp bảo vệ.

Bạn nằm trong hai trường hợp trên hãy đến khám tại các bệnh viện hoặc trung tâm chăm sóc sức khỏe sinh sản uy tín. Bác sĩ chuyên khoa vô sinh hiếm muộn, bác sĩ phụ khoa, hoặc bác sĩ nam khoa sẽ là người tiến hành thăm khám và lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp cho từng bệnh nhân.

Thăm khám càng sớm, khả năng có con do vô sinh thứ phát càng cao

Cách chẩn đoán vô sinh thứ phát

Chẩn đoán vô sinh thứ phát thường bao gồm một quá trình đánh giá toàn diện của cả nam giới và nữ giới để xác định nguyên nhân gây vô sinh. Trước khi đưa ra phương pháp chữa trị, các bác sĩ sẽ tiến hành:

• Xem xét lịch sử bệnh: Bác sĩ sẽ thu thập thông tin về lịch sử y tế và khả năng sinh sản của cả nam giới và nữ giới, bao gồm các vấn đề về sức khỏe, thuốc đã sử dụng, tiền sử phẫu thuật và các yếu tố nguy cơ khác.
• Xét nghiệm tinh dịch đồ: Thu thập tinh dịch của nam giới để kiểm tra các yếu tố như số lượng tinh trùng, chất lượng tinh trùng, hình dạng và khả năng di chuyển của tinh trùng.
• Xét nghiệm hormone: Các xét nghiệm máu sẽ được thực hiện để đánh giá các mức hormone quan trọng như hormone tuyến yên, testosterone…
• Xét nghiệm hình ảnh: Một số xét nghiệm hình ảnh có thể được sử dụng để kiểm tra cấu trúc và chức năng của các bộ phận sinh dục, bao gồm siêu âm, X-quang và chụp cộng hưởng từ (MRI).
• Xét nghiệm ống dẫn tinh hoặc ống dẫn trứng: Các xét nghiệm như chụp tử cung – vòi trứng có cản quang (HSG) hoặc siêu âm đánh giá tắc ống dẫn tinh có thể được thực hiện.
• Xét nghiệm di truyền: Đôi khi, các xét nghiệm di truyền có thể được thực hiện để xác định xem có tình trạng di truyền đặc biệt nào gây vô sinh thứ phát hay không.
• Quá trình chẩn đoán vô sinh thứ phát thường yêu cầu sự hợp tác giữa bác sĩ chuyên khoa về vô sinh – hiếm muộn và các chuyên gia khác như bác sĩ sản phụ khoa, bác sĩ tiết niệu… Dựa trên kết quả chẩn đoán, bác sĩ có thể đưa ra đánh giá chính xác và kế hoạch điều trị phù hợp.

Phương pháp điều trị vô sinh thứ phát

Phương pháp điều trị vô sinh thứ phát sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân và tình trạng sức khỏe của cả nam giới và nữ giới.

• Thuốc hỗ trợ sinh sản

Phương pháp điều trị chính cho phụ nữ gặp vấn đề về rụng trứng là thuốc clomiphene (Clomid), tiêm hormone kích thích nang trứng và hormone tạo hoàng thể. Clomid giúp trứng trưởng thành và gây rụng trứng.

Các loại thuốc sinh sản như clomiphene và các loại thuốc nội tiết tố khác cũng có thể giúp nam giới giải quyết các vấn đề về sinh sản do mất cân bằng nội tiết tố.

• Phẫu thuật

Bác sĩ có thể đề nghị phẫu thuật để sửa chữa các vấn đề về cấu trúc gây vô sinh thứ phát:

• Nữ giới: Thủ thuật xâm lấn tối thiểu – nội soi tử cung được sử dụng để điều trị lạc nội mạc tử cung, thông tắc ống dẫn trứng hoặc loại bỏ mô sẹo, polyp và u xơ tử cung.
• Ở nam giới, phẫu thuật thường được sử dụng để loại bỏ giãn tĩnh mạch thừng tinh. Phẫu thuật cũng có thể khắc phục các ống mào tinh hoàn hoặc nối lại ống dẫn tinh bị thắt.

• Sử dụng công nghệ hỗ trợ sinh sản (nhân tạo)

Nếu các phương pháp điều trị khác không mang lại hiệu quả, có thể cân nhắc việc thụ thai bằng công nghệ hỗ trợ sinh sản. Theo thống kê, có một tỷ lệ nhỏ các cặp vợ chồng vô sinh sử dụng các công nghệ sinh sản tiên tiến. Hai trong số các phương pháp phổ biến nhất là bơm tinh trùng vào tử cung (IUI) và thụ tinh trong ống nghiệm (IVF).

Quá trình điều trị vô sinh thứ phát thường yêu cầu sự hợp tác giữa bác sĩ chuyên khoa về vô sinh và các chuyên gia khác như bác sĩ sản phụ khoa, chuyên gia về nội tiết và đặc biệt là bệnh nhân. Mỗi trường hợp sẽ có yếu tố riêng, do đó, khả năng thành công, số lần thực hiện phụ thuộc vào tình trạng của từng người và đôi vợ chồng.

Cách phòng ngừa vô sinh thứ phát

Mặc dù không thể ngăn ngừa hoàn toàn vô sinh thứ phát, nhưng có thể giảm thiểu nguy cơ mắc phải bằng cách thực hiện một số biện pháp phòng ngừa để tăng khả năng mang thai. Dưới đây là một số cách phòng ngừa phổ biến:

• Đảm bảo lối sống lành mạnh: Duy trì một lối sống lành mạnh bằng cách ăn uống cân đối, tập thể dục đều đặn, tránh hút thuốc, rượu và các chất gây nghiện khác.
• Tránh stress: Stress có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe sinh sản. Hãy tìm cách giảm căng thẳng và áp lực trong cuộc sống hàng ngày bằng cách thực hiện các hoạt động giảm stress như yoga, nghe nhạc, xem hài…
• Bảo vệ cơ thể khỏi các tác động có hại: Đối mặt với hóa chất và các chất độc hại từ môi trường có thể ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng sinh sản. Vì vậy, hãy tránh tiếp xúc với các chất độc hại như thuốc trừ sâu, chất hóa học công nghiệp, xạ ion và các chất gây ô nhiễm môi trường.
• Tránh nhiễm trùng và bệnh lý: Bảo vệ sức khỏe sinh sản bằng cách thực hiện các biện pháp phòng ngừa nhiễm trùng và bệnh lý, bao gồm việc vệ sinh cá nhân bằng các sản phẩm an toàn, quan hệ tình dục lành mạnh, thực hiện các biện pháp phòng ngừa bệnh lý như tiêm phòng và kiểm tra sức khỏe định kỳ.
• Thực hiện quan hệ tình dục đúng thời điểm: Biết thời điểm rụng trứng và thực hiện quan hệ tình dục trong thời gian gần nhất trước và sau khi rụng trứng có thể tăng khả năng thụ tinh.
• Tìm kiếm sự tư vấn y tế: Nếu bạn đã từng trải qua vô sinh hoặc có nguy cơ cao về vô sinh thứ phát, hãy tìm kiếm sự tư vấn y tế từ bác sĩ chuyên khoa sinh sản, từ đó giúp bạn có thêm hướng dẫn và thông tin khoa học về phòng ngừa và điều trị vô sinh.

Lưu ý rằng phòng ngừa vô sinh thứ phát không đảm bảo việc mang thai thành công, nhưng nó có thể giúp tăng khả năng mang thai và giảm nguy cơ vô sinh – hiếm muộn.

Vô sinh thứ phát có thể gây ảnh hưởng lớn đến tinh thần và tình cảm gia đình. Vì vậy, mỗi người nên chủ động nâng cao sức khỏe cá nhân mỗi ngày bằng thói quen sinh hoạt lành mạnh, ăn uống đủ chất và bổ sung tinh chất trong viên uống Alipas để hỗ trợ cải thiện vô sinh thứ phát tốt hơn.